Żaden chyba inny szczep winorośli nie zrobił w ostatnich dekadach tak oszałamiającej kariery jak syrahfrancuska odmiana czerwonych winogron uprawianych głównie .... Pół wieku temu była to tylko lokalna odmiana, znana z północnej części Doliny Rodanu i paru regionów w Australii.
Dziś jest to jedna z kilku najpopularniejszych winorośli na naszym globie, uprawiana w niemal każdym kraju winiarskim.
W 1958 roku było na świecie niecałe 5 tysięcy hektarów winnic obsadzonych syrah, niemal wyłącznie we Francji i na antypodach. 40 lat później obszar ten wzrósł już do około 45 tysięcy hektarów, by w ciągu następnego dziesięciolecia osiągnąć niewiarygodną powierzchnię 150 tysięcy. Obecnie trudno znaleźć kraj winiarski – poza skrajnie północnymi – gdzie przynajmniej nie próbowano by uprawiać tego szczepu.
Na starej ziemi
Niemal 200 lat temu syrah rozpoczęło swoje dalekie wędrówki po świecie, lecz jego najbardziej zajmujących inkarnacji wciąż przychodzi nam szukać tam, gdzie się pierwotnie objawił, czyli na brzegach północnego Rodanu. Nie da się zaprzeczyć, że gdzie indziej również powstają wybitne wina z tej odmiany, ale wyjątkowo tylko osiągają one taką równowagę i elegancję jak najlepsze butelkityp butelek o różnym kształcie, pojemności i kolorze, pr... z tych okolic.
Granice tej ojcowizny syrah wyznacza na południu miasto Valence, a na północy – Vienne. Na prawym brzegu rzeki – w apelacjach Cornas, St-Joseph i Côte-Rôtie – winnice z reguły uprawia się na stromych skarpach i tarasach, na kamienistych, granitowych i łupkowych glebach. Na lewym (wschodnim) brzegu rzeki rozciąga się rozległa, stosunkowo płaska i żyzna strefa Crozes-Hermitage, niegdyś znana z niedrogiej supermarketowej produkcji, lecz w ostatniej dekadzie tam także pojawiło się sporo ambitnych win. W otoczeniu tych równin wyrasta 200-metrowa góra Hermitage, której kamieniste południowe zbocze stanowi bodaj najsłynniejszą winnicę w tej części Francji.
Wina z Hermitage były sławne już w XVIII wieku i to one najczęściej stanowiły punkt odniesienia dla co ambitniejszych interpretacji syrah „na wychodźstwie” – czy to w Nowym Świeciepopularne, zbiorcze określenie pozaeuropejskich państw win..., czy na południu Francji. Są one bowiem z reguły bardziej krzepkie, garbnikowe i długowieczne niż inne wina czerwone z tego regionu, wymagają z reguły kilku lat dojrzewania i często wytrzymują ćwierć wieku w butelce. Generalnie jednak syrah znad północnego Rodanu nigdy nie są nadmiernie ciężkie i rzadko przekraczają 13 proc. alkoholu.
Ową lekką i finezyjną stronę syrah najlepiej uosabiają wina z Côte-Rôtie, które często uzyskują idealną równowagę przy ledwie 12,5 proc. alkoholu i stosunkowo wysokiej kwasowości. Niektórzy producenci dodają do nich kilka procent gron viognierViognier to bardzo stara francuska odmiana uprawiana główn..., co łagodzi ich garbnikowość i wnosi kwiatowe nuty. Wina te rzadko też bywają wyraźnie beczkowe, gdyż tradycyjnie dojrzewają w dużych kadziach lub kilkuletnich baryłkach po burgundzie.
Są to wina zdecydowanie północne w charakterze, którym znacznie bliżej do burgunda niż do australijskich shirazów – czy nawet do syrah z Langwedocji.
Bliskie okolice
W pierwszej połowie XIX wieku próbowano uprawiać syrah w Bordeaux. Całkiem sporo posadzono go wtedy między innymi w Château Latour. Jednak po nadejściu filokserygatunek mszycy, niezwykle groźny szkodnik winorośli.Atak m... zupełnie zarzucono te pomysły. W 1968 roku odnotowano we Francji zaledwie 2,7 tysiąca hektarów syrah, niemal wyłącznie w Dolinie Rodanu, jednak w ciągu następnych 20 lat powierzchnia upraw tego szczepu zwiększyła się tam ponad dziesięciokrotnie! Dziś francuskie plantacje syrah zajmują prawie 70 tysięcy hektarów.
Co najmniej połowa tego areału znajduje się w Langwedocji, gdzie w latach 80. ubiegłego wieku sadzono syrah na potęgę, aby zrównoważyć wszechobecne tam dotąd uprawy przeciętnej odmiany carignanfrancuska odmiana czerwonych winogron uprawianych głównie ... (...). Podobnie jak na południu Francji, szczep ten rzadko występuje tu samodzielnie, jednak w wielu kupażach gra pierwsze skrzypce. W winach AOC syrah jest z reguły mieszane z grenacheGrenache, zwany także garnachą, jest hiszpańsko-francusk... i mourvèdre, czasem z dodatkiem cinsault i carignan. Ciekawe wina z dominującym udziałem syrah powstają między innymi w Saint-Chinian, Faugères i – zwłaszcza – w Minervois.
Jakościowe wina odmianowe dopuszcza się jedynie w strefie Pic-Saint-Loup i często są one bardzo dobre. Zdecydowana większość jednoszczepowych langwedockich syrah musi jednak zadowolić się statusem vins de pays, podobnie zresztą jak jego blendy z cabernet sauvignonfrancuska, klasyczna, najbardziej rozpowszechniona i po..., wśród których zdarzają się wina tak wybitne, jak Grange des Pères. Langwedockie syrah rzadko dają się porównać z rodańskimi, są one bowiem z reguły znacznie bardziej obfite, masywne i często zawierają około 15 proc. alkoholu.
Dziś istotną rolę odgrywa syrah także w południowej części doliny Rodanu, gdzie występuje zarówno w mieszankach z grenache, jak i w winach jednoodmianowych. W sąsiedniej Prowansji szczep ten stosuje się najczęściej do kupaży z grenache, mourvèdre i cinsault, choć także w połączeniu z cabernet sauvignon potrafi dać wina tak wybitne, jak Domaine(fr.) posiadłość, majątek, gospodarstwo.. de Trévallon. W innych francuskich regionach nie odgrywa już syrah żadnej znaczącej roli.
Pod zwrotnikiem koziorożca
Sądzi się, że syrah trafiło do Australii w 1832 roku jako jedna z kilkuset europejskich winorośli sprowadzonych tam przez urzędnika kolonialnego – a zarazem farmera z Hunter Valley – Jamesa Busby’ego, uznawanego za „ojca” australijskiego winiarstwa. Według lokalnej legendy te pierwsze australijskie krzewy syrah miały pochodzić bezpośrednio ze wzgórza Hermitage, jednak wszystko wskazuje na to, że zostały zakupione w szkółce w Montpellier.
W następnej dekadzie była to już popularna odmiana, sadzona pod nazwą ciras albo scyras, przede wszystkim w Hunter Valley, a także w Barossie, gdzie zachowały się bodaj najstarsze na świecie nasadzenia syrah pochodzące z 1847 roku. Około 1860 roku wspomina się już shirazfrancuska odmiana czerwonych winogron uprawianych głównie ... – jak wtedy zaczęto nazywać tę odmianę – jako najważniejszą ciemną winoroślVitis vinifera.. w Australii. Przez kolejne sto lat służyła głównie do produkcji słodkich win wzmacnianych w typie porto i dopiero sukcesy Pendfolds Grange’a skłoniły tamtejszych winiarzy do częstszych eksperymentów z produkcją win wytrawnych.
Jednak jeszcze w początkach lat 80. ubiegłego wieku karczowano całe plantacje stuletnich krzewów shiraza, aby zrobić miejsce modnemu wówczas cabernetowi sauvignon. Sytuacja zmieniła się diametralnie jakieś ćwierć wieku temu, kiedy to szczep ten doczekał się w Australii pełnego uznania i stał się narodową dumą. Dziś shiraz zajmuje tam 44 tysiące hektarów – czyli prawie 30 procent wszystkich winnic – i jest uprawiany na większą skalę praktycznie we wszystkich regionach winiarskich, poza najchłodniejszą Tasmanią.
Australijskie shirazy są z reguły mocniejsze, ciemniejsze i bardziej garbnikowe niż europejskie syrah. Trzeba jednak pamiętać, że – jak wszędzie – są od tego wyjątki, a poza tym trudno mówić o jakimś jednolitym australijskim stylu tych win, gdyż regionalne różnice potrafią być bardzo wyraźne. Najlepsze butelki z chłodniejszych siedlisk, jak Yarra Valley czy Margaret River, potrafią być kwiatowe, eleganckie i wręcz rodańskie w charakterze.
Jednak najbardziej klasyczne shirazy, pełne, taniczne, z aromatami leśnych owoców i konfitur pochodzą ze stosunkowo ciepłych regionów. Wina z Hunter Valley odznaczają się ziemistą mineralnością, skórzastymi aromatami i dojrzewają zwykle w starych beczkach. W Barossie i sąsiedniej Eden Valley shiraz objawia więcej nut owocowych i z reguły trafia do nowych baryłek, nierzadko z dębu amerykańskiego.
W McLaren Vale powstają wina bardzo skoncentrowane, czekoladowe, nierzadko z alkoholem powyżej 15 proc. Dobre wina z tych regionów potrafią dojrzewać nawet 2–3 dekady.
Oczywiście nie dotyczy to popularnych supermarketowych shirazów, pochodzących z hojnie nawadnianych winnic Riverland i Riverina, które często nie są do końca wytrawneokreślenie wina, w którym, teoretycznie, cały cukier na d..., gdyż z reguły zostawia się w nich kilka gramów cukru dla zrównoważenia tanin. Prawdziwie australijską specjalnością są wytwarzane z gron tej odmiany czerwone wina musujące.
Poza winami czysto odmianowymi shiraz sprawdza się też w kupażach z cabernetem sauvignon. Ambitniejsi producenci próbują dziś łączyć tę odmianę z niewielkim dodatkiem viognier.
Reszta świata
Wprawdzie już w XIX wieku odnotowano pojedyncze przypadki uprawy syrah we Włoszech, ale prawdziwą karierę szczep ten zrobił tam dopiero w ostatniej dekadzie zeszłego stulecia na fali popularności shirazów australijskich. Dziś najwięcej syrah uprawia się na Sycylii oraz w Toskanii i w obydwu tych regionach potrafi ono dać naprawdę ambitne wina. W ciągu ostatnich 20 lat w Hiszpanii posadzono kilka tysięcy hektarów syrah, najwięcej w Nowej Kastylii i dziś powstają tam z tej odmiany zarówno wina prawdziwie ambitne (Dominio de Valdepusa), jak i supermarketowe.
Moda na rodański szczep nie ominęła nawet tradycyjnie niechętnej takim nowinkom Portugalii, gdzie na jego bazie powstało już sporo interesujących win, zwłaszcza w Alentejo. Dobre efekty daje też uprawa syrah w różnych rejonach Grecji, od Chalcydyki po Peloponez i Kretę. Coraz więcej sadzi się go także na Węgrzech, szczególnie w Egerze, gdzie służy zarówno do wyrobu win odmianowych, jak i tradycyjnych kupaży. Całkiem interesujące wina na bazie syrah powstają dziś także w Austrii, szwajcarskiej Walezji i w Badenii.
Syrah jest uprawiane w Kalifornii prawdopodobnie od początku ubiegłego wieku, jednak podobnie jak w wielu innych regionach większą popularność zdobyło dopiero w ostatnim dwudziestoleciu. Od 1992 roku powierzchnia upraw syrah zwiększyła się tam pięćdziesięciokrotnie, ze 180 do około 9000 hektarów! Dziś jest to także najważniejsza odmiana uprawiana w drugim co do znaczenia winiarskim stanie USA: Waszyngtonie. W tamtejszym chłodnym klimacie powstają wina bardziej europejskie w charakterze niż w Kalifornii, tym bardziej że tamtejsi winiarze, podobnie jak nad Rodanem, zwykli dodawać do syrah parę procent viognier.
Wschodzącą gwiazdą jest także syrah w Południowej Afryce, a powierzchnia jego upraw jest tam nawet większa niż w Kalifornii. Jeszcze więcej plantacji tej odmiany uprawia się w Argentynie, szczególnie w ciepłej dolinie San Juan. W Chile syrah wciąż nie jest tak popularne, ale mówi się, że to właśnie tam, na suchych, kamienistych zboczach doliny Elqui narodzą się kolejne wielkie wina z tego szczepu. Inni wieszczą, że stanie się to w nowozelandzkiej Hawke’s Bay.
