Cypr – najwyższe winnice w Unii Europejskiej

Wakacyjne podróże po Cyprze

Winnica Tsiakkas | fot. W. Stępień
Winnica Tsiakkas | fot. W. Stępień

Na Cyprze jest ponad siedemdziesiąt winiarni. Najciekawsze są w górach, a kilka wśród nich może się pochwalić najwyższym w całej Unii Europejskiej położeniem winnic. W każdej winiarni spotkamy gościnnych ludzi i skosztujemy doskonałych win.

Jeśli plażujemy nad szmaragdową zatoką Chrysochou w Polis, są tuż obok. Zaraz za przybrzeżnym pasem płaskiego terenu wznoszą się zrazu łagodnie, potem ostrzej w górę, miejscami pionową skalną ścianą. Są tuż za plecami miasta Pafos. Możemy je dostrzec nawet z płaskiego Limassol. Góry. Właściwie gdziekolwiek jesteśmy na Cyprze, towarzyszy nam ich widok.

Góry Troodos | fot. W. Stępień
Góry Troodos | fot. W. Stępień

Największe i najwyższe pasmo to Troodos ze szczytem Olimpu sięgającym 1952 m n.p.m. Masyw zajmuje sam środek wyspy. Jest tu zdecydowanie chłodniej niż nad morzem, a to sprzyja uprawie winogron. Klimat kształtują też gęste sosnowe lasy, kaskady bystrych potoków szumiących w zielonych dolinach, cień rzucany przez najwyższe szczyty, a miejscami i białe plamy śniegu utrzymujące się nawet do początku maja. W lipcu i sierpniu Cypryjczycy uciekają przed upałem w góry, do swych letnich domów. Turysta też ma wiele powodów, by tu przyjechać, a jednym z najważniejszych jest winonapój uzyskiwany na drodze całkowitej lub częściowej fer... (...)! Mało kto wie, że właśnie na zboczach Gór Troodos znajdują się najwyżej położone winnice Unii Europejskiej!

Wyruszającym z południowego wybrzeża (Limassol, Pafos) proponuję zacząć od wizyty w Winiarni Vlassides we wsi Kilani. Cały region nosi nazwę Krasochoria, co po grecku znaczy „wioski wina”. Krajobraz usiany winogradami potwierdza trafność nazwy. Jedne ulokowane są na tarasach zabezpieczonych kamiennymi murkami, inne nasadzone na zboczach dolin, często po wschodniej lub zachodniej stronie, bo od południa słońce jest zbyt silne.

Winarnia Vlassides | fot. W. Stępień
Winarnia Vlassides | fot. W. Stępień

Winiarnia Vlassides (724 m n.p.m.) znajduje się poza wsią, ale blisko głównej drogi. Nowoczesny budynek z surowego betonu niezauważalnie wkomponowany jest w zbocze góry. Otacza go osiem hektarów działek ze schludnymi rzędami winorośli poprowadzonymi na rusztowaniach. Od razu widać, że króluje tu nowoczesność. Gospodarze chętnie oprowadzają po obiekcie, a następnie zapraszają na degustację na szeroki, widokowy taras. Właściciel, a zarazem główny enolog winiarni, Sofoklis Metaxas robi wina w kalifornijskim stylu, z silnym, lokalnym akcentem. Takie są wina w każdej linii zaczynając od podstawowych, jak np. biały, wytrawnyokreślenie wina, w którym, teoretycznie, cały cukier na d... Grifos 2. To kupaż najpopularniejszej na Cyprze odmiany ksynisteri z sauvignon blancjedna z najbardziej rozpowszechnionych na świecie białych .... Ksynisteri daje ciało, złożony aromat, maślaność, zaś sauvignon blanc – kwasowość. Dzięki temu wino jest kompletne. Zachwyca bogaty owocowy nos i świetna struktura.

Winarnia Vlassides | fot. W. Stępień
Winarnia Vlassides | fot. W. Stępień

Endemiczna odmiana ksynisteri jest królową cypryjskich winnic. Przez wieki robiono z niej proste, rustykalne wina. Dziś ambitni winiarze eksperymentują ze szczepem, by w pełni wykorzystać jego możliwości. W winiarni Vlassidesa warto spróbować jednoszczepowego wina z ksynisteri o nazwie Alcates, czyli skrzydła. Mają one pomóc odmianie wzlecieć na winiarskie szczyty! Alcates rok spędza w dużej beczce o pojemności 2000 litrów. I tę drewnianą nutę natychmiast czuć w nosie. W ustach zaskakuje nas dobra kwasowość, krzepkie ciało, złożony owocowy smak.

Do winiarskiego nieba uniosą nas wina czerwone. Pierwsze to Óroman, rocznik 2017. Zrobione z kolejnej endemicznej odmiany – yannouidi (80%) kupażowanej z shirazem (20%). Pierwszy rok spędziło w beczce z dębu francuskiego, a kolejne dwa w butelce. W tym winie wszystko jest potężne. W nosie poczujemy konfitury, dojrzałeokreślenie degustacyjne stwierdzające, że wino osiągneł... (...) owoce leśne, skórę i dym. W ustach zachwycają okrągłe dojrzałe taniny, czekolada i malina.

Topową etykietą winiarni jest Opus Artis. To kupaż odmian międzynarodowych – caberneta, merlota i shiraza. Cypryjskie terroir pokazuje tu swoje możliwości. Aromaty w kieliszku po prostu eksplodują. Półtora roku spędzone w beczce cudownie wyokrągliło taniny i zostawiło nutę drewna. W ustach poczujemy dojrzałe wiśnie, suszone figi, rodzynki i morele. Dobra kwasowość trzyma w ryzach strukturę. Wino ma potencjał dwudziestoletni, ale jest już tak dobre, że szkoda czekać.

Kolejnym celem wycieczki powinna się stać winiarnia rodziny Tsiakkas, położona nieopodal wsi Pelendri w regionie Pitsilla. Aby się tam dostać, musimy pokonać kolejne kilkanaście kilometrów jadąc krętą, górską drogą. Siedzibę winiarni (1005 m n.p.m.) zbudowano na stromym zboczu jednej z gór oskrzydlających z trzech stron głęboką dolinę. 13 hektarów winnic nasadzono na tarasach, których dużą część doskonale widać z winiarni. Rodzina Tsiakkas chlubi się uprawą winorośli na najwyżej położonej działce na Cyprze i w całej Unii Europejskiej – to winnica Petralona o wysokości 1460 m n.p.m. Nasadzono tu chardonnayfrancuska odmian białych winogron, jedna z najbardziej rozp..., sauvignon blanc i ksynisteri.

Winnica Tsiakkas | fot. W. Stępień
Winnica Tsiakkas | fot. W. Stępień

Sala i taras degustacyjny też są położone wysoko w kamiennej wieży górującej nad budynkiem winiarni. Rozciąga się stąd imponujący widok na winnice, sosnowe lasy i granitowe skały. Warto spróbować wszystkich win, ale jeśli mamy ograniczony czas i wybór to godne polecenia są te z lokalnych odmian i limitowanej produkcji. Tsiakkasowie chętnie eksperymentują, obsadzając małe i trudno dostępne działki. Można na przykład zacząć od białej wytrawnej Promary. W nosie poczujemy przyjemne kwiatowe aromaty z nutą gruszki i melona. W ustach wino jest rześkie z lekką maślaną nutą, którą zawdzięcza sześciu miesiącom starzenia nad osadem. Ciekawostką jest sauvignon blanc zrobione z winogron uprawianych na wysokości 1460 m n.p.m. Odznacza się zdecydowaną mineralnością, dobrą kwasowością i beczkową nutą. Dużo wrażeń dostarczą nam jednoszczepowe czerwone wina endemiczne Yiannoudin (1200 m n.p.m.) i Vamvakada (zwane gdzie indziej maratheftiko) z działki położonej 900 m n.p.m. Podobnie jak na całym Cyprze tak i tu degustacje kończy się commandarią, słodkim winem z podsuszanych winogron.

Opuszczamy gościnne progi rodziny Tiakkas i ruszamy do winiarni Kyperounda w miejscowości o tej samej nazwie. Kamienny budynek z nowoczesną salą degustacyjną znajduje się tuż przy drodze. Winiarnia należy do elitarnego klubu najwyżej położonych na Cyprze, bowiem większość działek ulokowana jest na tarasach na wysokości 1400 m n.p.m. Najwyższa znajduje się 1550 m n.p.m, ale nie ma na niej upraw komercyjnych. Praca w tych warunkach jest trudna. Różnica wysokości między dolnym a górnym tarasem na jednym stoku dochodzi do 100 metrów! Winnice od dwóch dekad prowadzi Minas Mina, jeden z najbardziej szanowanych i najlepiej wykształconych enologów na Cyprze. O jego winach pisała Jancis Robinson, wielokrotnie wspominali o nich redaktorzy magazynu „Decanter”.

Minas tłumaczy, że na specyfikę cypryjskich win ma wpływ unikalna budowa geologiczna wyspy. Cypr dosłownie wynurzył się z morza na skutek zderzenia dwóch płyt kontynentalnych – afrykańskiej i euroazjatyckiej. Skały obracały się i mieszały ze sobą w potężnym uścisku Ziemi. Szczyty Troodos to wypiętrzone morskie dno. Stojąc na tarasie w Kyperundzie mamy w zasięgu wzroku różne formacje geologiczne. Minas potrafi mistrzowsko dobrać podłoże dla odmiany. Kolejną ciekawostką jest fakt, że na wyspie nigdy nie było filokserygatunek mszycy, niezwykle groźny szkodnik winorośli.Atak m... – mszycy groźnej dla korzeni winorośli. Tu krzewy rosną na własnych korzeniach.

Winiarnia Kyperunda | fot. W. Stępień
Winiarnia Kyperunda | fot. W. Stępień

Do degustacji w winiarni Kyperunda polecam trzy jednoszczepowe wina z serii premium: Alimos z chardonnay, Skopos z shiraza oraz Psila Kalimata z cabernet sauvignonfrancuska, klasyczna, najbardziej rozpowszechniona i po.... Tym co je łączy, jest dojrzewanie w beczkach z dębu francuskiego, ale w bardzo niskiej temperaturze – od 3 do 10°C. Dzięki temu aromat drewna nie jest intensywny. Wina są powściągliwe, finezyjne i eleganckie. Minas z taktem i szacunkiem traktuje owoce winorośli, pozwalając im samodzielnie wyrazić charakter siedliska.

Cypryjskie wino znakomicie pasuje do lokalnej kuchni, o czym najlepiej przekonać się w jednej z wiejskich tawern. Lunch lub kolacja w jednej z nich to kolejny powód do wybrania się w góry!