Do niedawna osoba Rychezy Lotaryńskiej oraz rola, jaką odegrała w historii naszego kraju, szerzej znana była chyba jedynie w kręgach historyków średniowiecza.
Tak było do momentu ukazania się kolejnej książki Kamila Janickiego z cyklu o kobietach niezwykłych – Damy ze skazą – w której z rozmachem nakreśla sylwetkę tej niezwykłej niewiasty na tle burzliwych wydarzeń, jakie pogrążyły pierwsze państwo Piastów. Moment kiedy Rycheza – siostrzenica cesarza Ottona III – pojawia się w Polsce, by zawrzeć małżeństwo z synem Bolesława Chrobrego – Mieszkiem II – bynajmniej nie należał do najznakomitszych okresów w historii Polski; w kraju trwał kryzys, a imperium zbudowane przez Bolesława Chrobrego chyliło się ku upadkowi. Trzeba przyznać, że był to grząski grunt do rządzenia, którego Rycheza – wychowana w klasztorze w Essen, rozkochana w słowie pisanym intelektualistka, ambitna, dumna i niezależna, świadoma swego pochodzenia dama – w żadnym razie nie zamierzała się wyrzec. Przedstawiona w książce historia jej życia dowodzi, że bynajmniej nie było ono usłane różami, ale obfitowało w ciężkie chwile, którym musiała stawiać czoła. Jednakże były też sukcesy, spośród których uratowanie państwa polskiego przed całkowitym rozpadem i zaszczepienie Polakom idei królewskiej korony nie mają sobie równych. Ona naprawdę pokochała swoją nową ojczyznę i przez całe życie, nawet już po opuszczeniu Polski, nie szczędziła wysiłków, by ją ratować z opresji, a swemu synowi – Kazimierzowi – zapewnić objęcie rządów.
Kamil Janicki dołożył wszelkich starań, by w oparciu o istniejące nieliczne, niestety, dotyczące epoki materiały, przywrócić Rychezie należne miejsce w historii. Damy ze skazą to pozycja powstała w oparciu o literaturę naukową i źródła z epoki, problem tylko w tym, że schyłkowa faza rządów Bolesława Chrobrego i kryzys polityczny, który po niej nastąpił, to okres nie cieszący się przesadnym zainteresowaniem badaczy. W efekcie odnośnie do wielu, nawet najważniejszych kwestii, więcej jest pytań niż odpowiedzi. Tym samym książka, co przyznaje sam autor, w znacznym stopniu bazuje na hipotezach, ale to nie dziwi biorąc pod uwagę, że w przypadku wielu wydarzeń historycy nie są pewni ani konkretnych dat, ani biorących w nich udział postaci. Nie zmienia to faktu, że stanowi nader udaną próbę rekonstrukcji zdarzeń przez pryzmat losów nie tylko Rychezy, ale także uprowadzonej z Kijowa przez Bolesława Chrobrego i osadzonej na Ostrowie Lednickim ruskiej księżniczki Przedsławy czy żony Kazimierza Odnowiciela Marii Dobroniegi. Solidnie nakreślone tło i konteksty historyczne w połączeniu ze sporą liczbą fabularyzowanych scen niewątpliwie wzbogacających poszczególne rozdziały sprawiają, że książkę czyta się doskonale i bez przestojów. Kamil Janicki ma wyjątkowy dar pisania lekko, z polotem, przekazując dużą dawkę rzetelnej wiedzy historycznej w bardzo przystępny sposób, co sprawia, że na dobre zapada ona w pamięć.
Damy ze skazą
Kamil Janicki
Znak Horyzont 2016
Cena: 44,90 zł