1863 roku w okolicach Awinionu zauważono nieznaną chorobę winorośli objawiającą się obsychaniem liści. Początkowo nie spowodowało to większego zaniepokojenia, ale w 1865 roku niektóre z zaatakowanych krzewów zaczęły ginąć.
W latach 1866-67 zagadkowa plaga zniszczyła już całkowicie kilka sporych winnic w dolnej części Doliny Rodanu.
Tajemniczą plagę zidentyfikował w 1868 roku Jules-Émile Planchon, profesor farmacji i botaniki na uniwersytecie w Montpellier. Badając zniszczone winnice Château de Lagoy w Prowansji, Planchon odkopał kilka martwych winorośli, lecz niewiele to wyjaśniło. Dopiero po odsłonięciu częściowo porażonego, lecz wciąż jeszcze żywego krzewu ukazały się korzenie pokryte tysiącami mikroskopijnych żółtych insektów podobnych do larw mszycy. Chwilę później profesor zauważył też w pobliżu – jak zanotował – „małą, elegancką mszycę o przeźroczystych skrzydłach”.
Niczym biblijna plaga…
Planchon był doświadczonym przyrodnikiem o wszechstronnych zainteresowaniach i łatwo zauważył podobieństwo odkrytego owada z żerującą na liściach dębu amerykańską mszycą Phylloxera quercus, którą po raz pierwszy opisał nowojorski badacz Asa Fitch w 1854 roku w lasach nad Ohio. Kilka lat później owad ten pojawił się w angielskich szklarniach i ogrodach botanicznych, prawdopodobnie przywleczony na sadzonkach roślin sprowadzanych z Ameryki Północnej. Odkrytą w prowansalskiej winnicy mszycę Planchon nazwał Phylloxera vastatrix, czyli filokseragatunek mszycy, niezwykle groźny szkodnik winorośli.Atak m... „niszczycielska”. Wkrótce czas pokazał, jak prorocza była ta nazwa…
Już w roku 1867 – podobne jak nad Rodanem – przypadki usychania winnych krzewów odnotowano w Langwedocji, a w roku 1869 w okolicach Bordeaux. Po 1870 roku filoksera występowała niemal we wszystkich regionach południowej i zachodniej Francji. 
W roku 1871 pojawiła się w Portugalii i Turcji, w 1872 w Austrii, w 1874 w Niemczech i Szwajcarii, w 1875 we Włoszech i na Węgrzech, w 1878 w Hiszpanii, w 1880 w Rosji, a w 1884 w Rumunii. Na przełomie wieków skapitulowały ostatnie wolne od filokserygatunek mszycy, niezwykle groźny szkodnik winorośli.Atak m... reduty Starego Kontynentu jak Grecja (1898), Szampania (1901) i wyspy Dalmacji (1902).
Szkodnik nie ominął także krajów pozaeuropejskich. W 1874 roku filoksera pojawiła się w Kalifornii, w 1877 roku w Australii, w 1885 w Algierii, Południowej Afryce i Nowej Zelandii. Jedynym ważniejszym krajem winiarskim, który jak dotąd ustrzegł się filoksery, jest Chile.
Dla wielu regionów winiarskich oznaczało to prawdziwą katastrofę. We Francji roczna produkcja wina spadła z 8450 milionów litrów w 1875 roku do zaledwie 2340 milionów litrów w 1889 roku.
Podobnie wyglądała sytuacja na Węgrzech, gdzie filoksera zniszczyła około 60 procent winnic, a roczna produkcja wina zmniejszyła się z prawie 5000 milionów litrów w 1875 roku do niespełna 900 milionów litrów w 1897! Także w innych krajach straty sięgały kilkudziesięciu procent powierzchni winnic.
Zbawienne podkładki
Początkowo próbowano różnych, mniej lub bardziej udanych, sposobów zwalczania filoksery. Zauważono, że owad szybko ginie na glebach silnie piaszczystych, a także w dolinach rzek, gdzie występują regularne powodzie. Po 1870 roku obsadzono winoroślą tysiące hektarów piaszczystych wydm w Prowansji i w regionie Landes, a także w Portugalii (Colares) oraz na Węgrzech w widłach Dunaju i Cisy. We Francji zaczęto też zakładać winnice przystosowane do okresowego zalewania, jak pola ryżowe, i około 1880 roku uprawiano w ten sposób ponad 20 tysięcy hektarów winorośli. Próbowano też – dość skutecznie – zwalczać filokserę chemicznie, stosując podziemne „zastrzyki” dwusiarczku węgla (CS2). Była to jednak metoda zbyt kosztowna, aby ją zastosować na szerszą skalę.
Ratunek przyszedł z zupełnie innej strony. Już w 1868 roku, po opublikowaniu pierwszych studiów nad filokserą, Planchon otrzymał list od swojego amerykańskiego kolegi, znanego entomologa Charlesa V. Rilleya, który podzielił się swoimi obserwacjami nad filokserą żerującą na dzikich winoroślach nad Ohio i Missouri.
Otóż Rilley zauważył, że zarówno liściowa, jak i korzeniowa forma filoksery nie czyni tym winoroślom żadnej szkody!
W końcu XIX wieku spore połacie europejskich winnic obsadzono takimi odpornymi odmianami, jak isabella, jaquez, noah, clinton, concord, herbemont i wiele innych. I choć ze względu na charakterystyczny „lisi” aromat uzyskiwane z nich wina były wyraźnie gorsze niż z odmian vinifera, to jednak dla tysięcy zdesperowanych winogrodników było to jakieś wyjście. Lepszym rozwiązaniem okazało się szczepienie tradycyjnych odmian Vitis vinifera(łac.) winorośl winorodna; nazwa botaniczna: Vitis vinifer... (...) na odpornych podkładkach wyhodowanych z winorośli amerykańskich. Dopiero to pozwoliło skutecznie zabezpieczyć krzewy przed szkodnikiem, a zarazem zachować tradycyjny charakter i jakość win europejskich.
Pierwsze próby użycia odpornych podkładek podjęto w Montpellier już w 1874 roku, ale w pełni zadowalające efekty uzyskano dopiero po dziesięciu latach doświadczeń. Około 1885 roku rozpoczęto przesadzanie ogromnych połaci zniszczonych i zagrożonych winnic, stosując sadzonki szczepione na odpornych podkładkach. W samej tylko Francji dotyczyło to około 800 tysięcy hektarów! Około 1900 roku batalia o uratowanie francuskiego winiarstwa była właściwie wygrana, a tamtejsze doświadczenia pomogły rozwiązać problem filoksery w innych krajach.
Cykl życia filoksery
Filoksera to owad z rodziny wińcowatych, rzędu mszyc. Polska nazwa tego gatunku brzmi filoksera winiec. Oficjalna nazwa łacińska to Daktulosphaira vitifoliae, choć używa się także nazw Phylloxera vastatrix, Phylloxera vitifoliae i Viteus vitifoliae). Owad ten odznacza się niezwykle skomplikowanym cyklem życiowym, w trakcie którego poszczególne pokolenia przybierają kilka różnych postaci. Filoksera może występować w tzw. formie liściowej (gallicola) oraz w formie korzeniowej (radicicola).
Forma korzeniowa tworzy w ciągu roku 4-6 pokoleń rozmnażających się bezpłciowo: bezskrzydły, żółty osobnik dorosły (samica-dzieworódka) długości około 1 mm, z 3 parami drobnych nóg, składa jaja, z których wylęgają się podobne do niego, choć nieco mniejsze larwy. W ciągu lata część larw przyjmuje nieco inną postać i przedostaje się bliżej powierzchni ziemi, gdzie przekształca się w uskrzydloną formę filoksery. Uskrzydlona samica-dzieworódka składa kilka jaj, z których wylęgają się owady obojga płci. Samica formy płciowej przed zimą składa jedno zapłodnione jajo, z którego wiosną wykluwa się osobnik dający początek formie liściowej filoksery.
Osobniki formy liściowej są podobne do formy korzeniowej, lecz nieco większe. Dorosłe osobniki nakłuwają spodnią stronę liścia i wstrzykują wydzielinę powodującą powstanie brodawkowatych zgrubień, tzw. galasów, wewnątrz którego składają jaja. Ostatnie pokolenie przechodzi z liści na korzenie, dając początek formie korzeniowej.
Filoksera rozmnaża się bardzo szybko – potomstwo jednej samicy może po roku liczyć nawet kilkaset milionów osobników (sic!)
Forma liściowa filoksery nie jest groźna dla winorośli – rozwija się na liściach gatunków amerykańskich i niektórych mieszańców, nie występuje natomiast na krzewach Vitis vinifera.
