często stosowane, lecz niejednoznaczne określenie oznaczające winonapój uzyskiwany na drodze całkowitej lub częściowej fer... (...), którego charakter jest zdominowany przez jedną odmianę winorośli. Spotyka się wina, które zostały sporządzone w 100% z winogron jednego szczepu, jednak nie jest to warunek konieczny, aby wino zostało uznane za odmianowe – przepisy różnych krajów określają procentowy udział winogron wymagany dla takiego oznaczenia.
W Unii Europejskiej minimum to wynosi 85% (w przepisach niektórych apelacji wymaga się niekiedy 90 lub 95%), w Stanach Zjednoczonych zaś wystarczy 75% (jeśli wino nie jest eksportowane na teren UE). Przepisy wymagają również, aby dodatek innych odmian nie zmienił charakterystycznych cech szczepu podstawowego, wymienionego w oznaczeniu wina.
HISTORIA. Już w starożytności nauczono się dostrzegać zalety i właściwości pewnych szczepów, a w późnym średniowieczu niektóre odmiany były wyraźnie preferowane (np. pinot przez cystersów i książąt Burgundii, rieslingbiała odmiana winogron uważana za jedną z najlepszych i n... nad Renem). Przez całe stulecia podchodzono jednak dość swobodnie do zagadnienia „rasowej czystości” produkowanych win, a dzisiaj możemy tylko domniemywać, z jakich szczepów wyrabiano niektóre legendarne trunki w przeszłości. W Alzacji, Niemczech i Austrii, gdzie tradycyjnie uprawiano obok siebie różne winorośle, a ich grona poddawano osobnej winifikacji, około 1900 r. po raz pierwszy zaczęto oznaczać niektóre wina nazwą dominującej odmiany, zwłaszcza bardzo wówczas cenionego rieslinga. Długo jednak postępowanie takie było wyjątkiem i do połowy XX w. nazwa odmiany traktowana była raczej jako swego rodzaju informacja techniczna przeznaczona dla producenta wina, nie dla konsumenta.
Współczesna filozofia win odmianowych wywodzi się z Kalifornii. Pierwsze wina oznaczone nazwą odmiany pojawiły się tam po II wojnie światowej, a zjawisko to mocno promował popularny wówczas autor, współpracownik słynnego Alexisa Lichine’a, a później konsultant w firmie Wente – Frank Shoonmaker. Było to w pewnym stopniu próbą przeciwstawienia się chaosowi panującemu w nazewnictwie win – Amerykanie stosowali bowiem nagminnie fantazyjne nazwy typu „chablis” czy „burgund”, które mogły wskazywać najwyżej na to, czy wino jest białe czy czerwone.
Dużą rolę w upowszechnieniu się tej tendencji odegrał Robert Mondavi, który w końcu lat 60. wypromował kilka znaczących win pod nazwą szczepu. Wydarzeniem ważnym i symbolicznym stała się słynna degustacja paryska Stevena Spurriera w 1976 roku, w której zwyciężyło odmianowe wino Warrena Winiarskiego. Przez wielu było to odczytane jako zwycięstwo „caberneta” nad „bordeaux”, a konsumenci zaczęli coraz bardziej ufać odmianowemu pochodzeniu wina.
