Wendyjska winnica, Zofia Mąkosa

26 czerwca 2019

W niewielkim Chwalimiu na początku XX wieku już tylko najstarsi Wendowie posługiwali się swym polsko brzmiącym językiem i hołdowali dawnym obyczajom. Przybyli na śląsko-wielkopolskie pogranicze w XVII wieku, znani byli z biegłości w wytwarzaniu wina. Ich winnice w najlepszych latach wieku XIX zaopatrywały nie tylko pobliski Sulechów, ale i Poznań. Granice odrodzonej w 1918 roku Polski przecięły dawne szlaki handlowe, a katastrofalne przymrozki z 1928 roku przetrzebiły winnice. Jednak Marta, bohaterka pierwszej części cyklu powieściowego Wendyjska Winnica, nie chce wykarczować winorośli. Przywiązana do tradycji przodków, działa wbrew logice ekonomii. Martę poznajemy w połowie lat 30., gdy Niemcy zapomniały już o Wielkim Kryzysie, a charyzmatyczny wódz utwierdza naród w przekonaniu, że są potęgą. Lata wojny zmienią wszystko.

Druga część cyklu nosi tytuł Winne miasto i przenosi losy córki Marty – Matyldy – do Zielonej Góry. Opisuje kilka powojennych lat i bez patriotycznych uniesień kreśli obraz tworzenia nowej tożsamości miasta i okaleczonych wojną mieszkańców. Do lat 40. ubiegłego wieku Grünberg stanowił centrum najbardziej północnego regionu winiarskich Niemiec. Czy w nowej rzeczywistości winnice znów zakwitną?

Autorka dyptyku Zofia Mąkosa mieszka w Kargowej, a dzieciństwo spędziła w Chwalimiu. Pisanie powieści poprzedziła szczegółowymi studiami historycznymi. Jej konsultantem był m.in. Przemysław Karwowski, znany regionalista i znawca winiarstwa zielonogórskiego. Śledząc losy powieściowych rodzin, mamy zatem okazję przyjrzeć się odtworzonym z pietyzmem realiom niemiecko-polskiego pogranicza, posłuchać opowieści o zwykłych ludziach, którym przyszło żyć w strasznych czasach. Szkoda tylko, że okładki (podobnie było z wydaną w latach 90. arcyciekawą powieścią Wilcze jagody napisaną przez wychowaną pod Wschową Niemkę Leonie Ossowski) sugerują romansowy charakter książek. Zaręczam, że nie tylko o te momenty w Wendyjskich Winnicach idzie.