Ampelografianauka zajmująca się klasyfikacją, pochodzeniem i tworzeni... (...) to nauka zajmująca się systematyką oraz opisem gatunków, odmian i klonów winorośli. Nazwą tą określa się także porównawcze opracowania z tej dziedziny, zawierające opisy wielu szczepów.
Prototypem wszelkich takich dzieł była łacińska Ampelografia Philipa Jacoba Sachsa wydana w Lipsku w 1661 roku. Od tamtej pory publikowane co jakiś czas monumentalne i często wielotomowe ampelografie uchodzą za probierz aktualnego stanu wiedzy naukowej na temat winnej latorośli (czyli ampelologii).
W ową tradycję wpisuje się także wydana pod koniec zeszłego roku, licząca ponad 1200 stron (w jednym ślicznie oprawionym wolumenie!) książka Wine Grapes. A complete guide to 1,368 vine varieties, including their origins and flavours. Jest to efekt pracy kilkudziesięciu specjalistów, których materiały zredagowali Jancis Robinson, Julia Harding oraz znany szwajcarski botanik i genetyk dr José Vouillamoz. Nawet jeśli swoją objętością książka ta nie dorównuje największym wydawanym w zeszłym wieku ampelografiom – jak choćby siedmiotomowej Ampélographie Viali i Vermorela, czy dziesięciotomowej Ampelografiji SSSR – to pod względem merytorycznego znaczenia jest co najmniej do nich porównywalna.
Ostatnie dwie dekady były bowiem dla tej dziedziny wiedzy absolutnie przełomowe. Upowszechnienie się testów genetycznych, które w badaniach nad winoroślą po raz pierwszy zastosowano w 1993 roku, pozwoliło ustalić lub zweryfikować pochodzenie i wzajemne pokrewieństwo większości uprawianych dziś na komercyjną skalę szczepów. Identyfikacja krzewów rosnących w winnicach opierała się wcześniej na porównaniu pewnych cech morfologicznych (kształt liścia, kształt i barwa owoców, zakończenie młodych pędów etc.), co – jak się okazuje – jest metodą mocno zawodną.
Nie brakowało więc ostatnio sensacyjnych odkryć dotyczących odmian winorośli, o czym kilkakrotnie pisaliśmy również na łamach „Czasu Wina”. Testy DNA wykazały na przykład, że prawie 40 procent domniemanych szczepów, jakie zapisano w urzędowych wykazach i kolekcjach instytutów badawczych, to tylko klony którejś z innych odmian (np. traminerodmiana białych winogron uprawianych głównie w północne... okazał się tożsamy z odmianą savagnin, a meunier – z pinotem). Zdarzały się również pomyłki w drugą stronę: winorośle uważane dotąd za warianty jednej odmiany i uprawiane pod tą samą nazwą w różnych krajach lub regionach okazywały się zupełnie różne pod względem genetycznym (greco bianco, trebbiano etc.)
Te odkrycia były wcześniej opisane w setkach artykułów, które ukazywały się na bieżąco w miarę postępu badań i dopiero teraz zostały zebrane w jednej publikacji. Nową ampelografię czyta się więc miejscami jak powieść sensacyjną. Najwięcej takich smaczków zawierają hasła dotyczące poszczególnych odmian – niekiedy dość obszerne – które zajmują łącznie 1175 stron! Wystarczy zajrzeć choćby do notki „alvarinho”, „carménère”, „muscat”, „pinot”, „sangiovese”, „savagnin”, „tempranillo” albo „tribidrag”, aby zwątpić w całą „przedgenetyczną” wiedzę na temat proweniencji szczepów.
Każde hasło zawiera informacje na temat pochodzenia danej odmiany, jej walorów w uprawie, rozmieszczenia geograficznego oraz charakteru produkowanego z niej wina. Kilkanaście notek zostało dodatkowo opatrzonych szczegółowymi tablicami genealogicznymi. Część wstępna liczy zaledwie kilkanaście stron i ma charakter metodologicznego wprowadzenia, niemniej także tam można znaleźć sporo zaskakujących informacji. Całość ma przejrzysty, konsekwentny układ, ze starannie opracowanym indeksem, obszerną bibliografią i krótkim słownikiem fachowych terminów. Pomimo ogromnej dawki naukowej wiedzy nie jest to książka wyłącznie dla specjalistów.
Wine Grapes. A complete guide to 1,368 vine varieties, including their origins and flavours
Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz
New York – London 2012
