Vitis vinifera

    (łac.) winoroślVitis vinifera.. winorodna; nazwa botaniczna: Vitis vinifera(łac.) winorośl winorodna; nazwa botaniczna: Vitis vinifer... (...) L., winorośl właściwa, zwana także winoroślą europejską; roślina z rzędu szakłakowców (Rhamnales), rodziny winoroślowatych (Vitaceae), jeden z ok. 70 gatunków winorośli rodzaju Vitis (podrodzaj Euvitis). Wysokopienne i długowieczne pnącze o liściach średniej wielkości (7–20 cm) okrągłych lub nerkowatych 3–5 klapowych, o ząbkowanych brzegach. Łoza długa, prosta, wytrzymała i twarda, pokryta brązową, często łuszczącą się korą.

    Posiada chwytne wąsy. Młode latorośle jasnozielone, przyrastają do 4 m rocznie, szybko drewnieją. Owoce niewielkie, kuliste lub owalne (średnica 8–30 mm), różnej barwy (zielone, żółte, czerwone, fioletowe do granatowoczarnych), zwykle z woskowym nalotem. Skórka zrośnięta z miąższem, sok zwykle bezbarwny, niekiedy zabarwiony na czerwono, bardzo słodki (do 35% zaw. cukru). Jagody zebrane w grona cylindryczne, stożkowe lub nieregularne, od kilku do 40 cm długości, ważące od ok. 50 g do kilku kg. V. vinifera dorasta do znacznych rozmiarów, wspina się na wys. do 30 m. System korzeniowy mocno rozwinięty, rozległy i głęboki (do 40 m).

    Forma uprawna V. vinifera ssp. sativa, udomowiona ok. 6–7 tys. lat p.Ch. na południowym Kaukazie, wywodzi się od dziko rosnącej tzw. winorośli leśnej (V. vinifera ssp. silvestris), rozpowszechnionej na rozległym obszarze strefy klimatu umiarkowanie ciepłego i subtropikalnego od Pirenejów po zachodnie Chiny. Jej naturalnym siedliskiem są łęgowe lasy nadrzeczne (np. nad Rodanem, Renem, Dunajem i dolnym Dniestrem) oraz wilgotne i ciepłe lasy podgórskie (m.in. na Krymie, Kaukazie i w Pamirze). Według wielu badaczy winorośl leśna nie występuje już w czystej postaci, a spotykane obecnie dzikie winorośle, to w dużej mierze wtórnie zdziczałe formy uprawne.

    Wiele tysięcy lat uprawy i świadomej selekcji wykształciło ponad 10 tys. odmian winorośli, z których ok. tysiąc jest intensywnie wykorzystywanych do produkcji wina. Dzielą się one na kilka grup geograficznych (proles), różniących się pochodzeniem i cechami użytkowymi. Najstarsza jest tzw. grupa czarnomorska (proles pontica), która dzieli się na dwie podgrupy (subproles). Podgrupa bałkańska (subproles balcanica) obejmuje odmiany plenne o dużych gronach i średniej wielkości jagodach (agiorgitico, ezerjóWęgierska odmiana białych winogron, ciągle jedna z najpo... (...), furmintwęgierska odmiana białych winogron uprawiana głównie w r..., mavrudbałkańska odmiana winogron, uprawiana głównie w Bułgari... (...), roditis, sereksia i in.). Podgrupa gruzińska albo kaukaska (subproles georgica) to bardzo stare odmiany zwykle bardzo późne i odporne, o wielkich gronach i małych jagodach (np. ekim-kara, muskat żółty, rkatsitelibiała odmiana winorośli.Pochodzi z obszaru byłego ZSRR, p... (...), saperawi, sara-pandas). Zachodnia grupa odmian (proles occidentalis) obejmuje większość obecnie uprawianych, szlachetnych odmian winorośli. Wykształciły się w one w zachodniej i środkowej Europie prawdopodobnie w wyniku spontanicznego krzyżowania się wprowadzonych przez Greków i Rzymian szczepów czarnomorskich z lokalnymi formami dzikiej winorośli V. silvestris. Są to typowe odmiany moszczowe, selekcjonowane pod kątem jakości wyrabianego z nich wina, z małymi gronami i drobnymi jagodami (w tym odmiany burgundzkie, cabernet, merlotMerlot to jedna z najbardziej znanych i rozpowszec..., rieslingbiała odmiana winogron uważana za jedną z najlepszych i n..., syrach, traminerodmiana białych winogron uprawianych głównie w północne..., veltliner). Ostatnią grupę (proles orientalis) stanowią odmiany wywodzące z bliskiego wschodu i Azji Środkowej. Są to odmiany o wielkich gronach, plenne, nieodporne na niskie temperatury. Niektóre służą do wyrobu wina (np. chasselas, fetească, nerherleschol, viognierViognier to bardzo stara francuska odmiana uprawiana główn...), są również uprawiane dla owoców deserowych i do produkcji rodzynek (muskat aleksandryjski, sułtankabiała, stołowa (deserowa) odmiana winogron uprawianych na ... (...) i wiele innych).